ตอนที่ 1.1 ฝึกลากเส้นตรงแนวนอน

ครั้งนี้เป็นการฝึกครั้งแรกฉะนั้นเราขอถือโอกาสพูดเรื่องขนาดงานกับปัญหาการวาดเส้น. ในปัจจุบันคนเราไม่ค่อยมีเวลาฝึกวาดอะไรนานๆ อีกทั้งสมาธิก็มีจำกัดมาก. พื้นที่งานขนาดใหญ่จึงกลับกลายเป็นอุปสรรค์ในการฝึกวาดเส้นไปเสียอย่างนั้น. ทั้งๆที่แต่ก่อนเวลาพวกเราฝึกวาดเส้นจะวาดบนกระดานขนาดใหญ่ (A2) เพราะการฝึกวาดบนกระดาษแผ่นใหญ่จะช่วยให้เราฝึกลากเส้นในท่วงท่าที่หลากหลายมากขึ้น. ตัวอย่างเช่น เวลาวาดในสมุดหรือกระดาษแผ่นเล็กๆ เราจะใช้แค่กล้ามเนื้อนิ้วขยับไปมาก็ได้ภาพวาดแล้ว ในขณะที่ถ้าต้องวาดภาพบนกระดานดำหรือไวท์บอร์ดขนาดใหญ่มากๆเราอาจต้องขยับทั้งตัวเพื่อวาดเส้นตรงเลยทีเดียว. สิ่งเหล่านี้ต้องใช้ความชำนาญในการฝึก เป็นทักษะเฉกเช่นเดียวกับการฝึกฝนของนักกีฬา. เราจะต้องฝึกให้ร่างกายจดจำการเคลื่อนไหว. ดังนั้นวิชาศิลปะ วาดเส้น จึงไม่อาจเรียนรู้ได้โดยใช้เพียงแต่สมองอย่างเดียว แต่ต้องใช้ประสบการณ์ การลงมือทำอย่างสม่ำเสมอและมีระเบียบวินัยสูงเท่านั้น.

ส่วนข้อจำกัดด้านเวลาและสมาธิของผู้ฝึกแต่ละคนนั้นมีไม่เท่ากัน เราควรเลือกขนาดงานให้เหมาะสมกับเวลาและสมาธิเรามี. เลือกขนาดงานให้ใหญ่ที่สุดเท่าที่เราจะทำได้ในการฝึกแต่ละครั้ง. ให้เราหามุมๆหนึ่งที่จะตั้งงานที่ฝึกทิ้งเอาไว้ได้ โดยจำไว้เสมอว่าไม่จำเป็นต้องทำงานให้เสร็จทุกครั้งที่นั่งลง.  พยายามทำงานตามเวลาและเลิกงานตามเวลาทุกครั้ง. อย่ายึดติดกับผลสำเร็จของงานเด็ดขาด ผลงานจะสำเร็จเองตามธรรมชาติเมื่อเราให้เวลามันมากพอ.  ในการฝึกสำหรับบุคคลทั่วไปนั้นจำไว้เสทอว่าไม่มีใครกดดันให้เราทำงานให้สำเร็จหรือไม่สำเร็จ ขอให้ใช้เวลาเพลิดเพลินกับการฝึก สังเกตลมหายใจของตนเองและความนิ่งของเส้นที่สัมพันธ์กัน. ถ้ารู้สึกว่ามีอย่างใดอย่างหนึ่งสั่น ไม่ว่าจะเป็นจิต หรือมือที่ไม่นิ่ง นั่นเป็นสัญญานว่าเรากำลังหมดสมาธิกับเรื่องนั้น ให้เราหยุดฝึกทันที แล้วหันไปพักผ่อนทำกิจกรรมอื่นที่ผ่อนคลายกว่า. 

สำหรับผู้ที่ตั้งใจฝึกเพื่อสอบแข่งขันเข้ามหาวิทยาลัยศิลปะนั้นแตกต่างออกไป. เพราะจะต้องบังคับตัวเองให้วาดชิ้นงานขนาด A2 ให้เสร็จภายในเวลา 3 ชั่วโมงทุกครั้ง โดยให้มีคุณภาพดีที่สุดเท่าที่ตนเองจะทำได้. หากต้องการคำแนะนำ (Comment) หรือการให้คะแนนเต็มร้อยแบบจำลอง ผู้ฝึกสามารถติดต่อผู้เขียนเข้ามาทางโซเชียลมีเดียในเว็บไซต์ได้เลยค่ะ ยินดีตอบคำถามและพูดคุยแลกเปลี่ยนความคิดเกี่ยวกับศิลปะ

ในที่นี้เราจะอธิบาย และสาธิตการฝึกวาดเส้นขนาดงาน A2 เท่านั้น เพื่อประโยชน์สูงสุดในการฝึก ผู้อ่านจะได้เห็นถึงท่วงท่าในการวาดหลายระดับที่แตกต่างกัน.

ก่อนวาดเส้นทุกครั้งจะต้องเตรียมวัสดุอุปกรณ์ให้พร้อม. คำกล่าวที่ว่าคุณภาพของอุปกรณ์ไม่มีผลต่อคัณภาพของงานไม่เป็นความจริง. เราได้พิสูจน์มาแล้วด้วยตนเองว่าคุณภาพของอุปกรณ์มีผลต่อคุณภาพของผลงานมาก. มากถึงขนาดที่ว่าถ้ามีเงินพอสำหรับเรียนพิเศษราคาแพง ควรพิจารณาเก็บไว้ซื้ออุปกรณ์ราคาแพงใช้ในการสร้างสรรค์ผลงานแทน.  การเตรียมอุปกรณ์สำหรับวาดเส้นในที่นี้หมายถึงให้เหลาดินสอ EE ให้แหลมทุกแท่ง เหลือแท่งทู่ๆไว้แท่งเดียวพอ. ขอให้ทำตามนี้ทุกครั้ง แล้วงานวาดเส้นที่ได้จะมีคุณภาพมาก

การลากเส้นตรงแนวนอนเราจะฝึกเว้นระยะห่างเท่าๆกัน โดยเริ่มจากจรดดินสอลงตรงมุมซ้ายบนให้ห่างจากขอบกระดาษด้านบนและข้างซ้ายฝั่งละ 5 มิลลิเมตรถึง 8 มิลลิเมตร   ยิ่งกำหนดให้แคบ หรือเส้นชิดกันเท่าไร ก็ยิ่งทำให้การฝึกยากมากขึ้นเท่านั้น.  ให้คุณลองลากเส้นไปในแนวนอนล้อกับขอบบนของกระดาษ และหยุดเส้นที่ขอบด้านขวาโดยเว้นระยะห่างเท่ากับตอนเริ่ม.  และทำซ้ำเช่นนี้โดยเปลี่ยนมากะระยะห่างจากเส้นตรงที่เราเพิ่งลากเสร็จ.

ในระหว่างลากเส้นให้เราสังเกตลมหายใจของตนเอง. พยายามอย่ากลั้นหายใจ การกลั้นหายใจจะทำให้ปวดหัวและเหนื่อยง่าย.  ส่วนการควบคุมลมหายใจให้นิ่งและสม่ำเสมอจะช่วยให้เส้นนิ่งและเรียบร้อยขึ้นได้

นอกจากนี้ยังมีเรื่องท่าจับดินสอ ถ้าเราจับดินสอได้มั่นคงพอเหมาะแล้วจะช่วยให้เส้นนิ่งขึ้นได้

อย่างที่กล่าวไว้ว่าในการลากเส้นที่ยาวมากจะต้องขยับตัวช่วยด้วย. ให้สังเกตไล่ไปตามลำดับดังนี้  เมื่อเราขยับนิ้วมือเราจะได้เส้นสั้นๆ เมื่อเราขยับข้อมือเส้นที่ได้จะยาวขึ้นอีกนิดหน่อย และแน่นอนว่าถ้าเราวางข้อมือแปะไว้บนกระดาษย่อมจะลากเส้นให้ไกลกว่าระยะข้อมือไม่ได้ เราจะต้องยกข้อมือให้ลอยพ้นกระดาษ หากรู้สึกทรงข้อมือไว้ได้ลำบากให้ใช้ส่วนของนิ้วก้อยยันเอาไว้แผ่วๆ แล้วลากโดยให้นิ้วก้อยถากกระดาษไปตลอด เส้นที่ได้จะแกว่งน้อยลง  ตอนนี้สังเกตว่าเราจะใช้ข้อศอกเป็นจุดหมุนในการลากเส้น นอกจากนี้เราอาจจะลองขยับหัวไหล่ หรือหมุนสะโพกเพื่อโยกลำตัวเพื่อให้ได้ระยะการวาดที่กว้างขึ้นด้วย. 

ปัญหาที่พบส่วนใหญ่คือผู้เริ่มต้นฝึกหัดวาดจะเคยชินกับการใช้เฉพาะนิ้ววาด เหมือนเด็กๆที่หัดเขียนตัวอักษรในสมุดจนคุ้นชิน. เขาจะวางข้อมือแปะไว้ทำให้ลากเส้นยาวไม่ได้  นอกจากนี้ในระดับก้าวหน้าขึ้นยังอาจพบปัญหาเส้นสั่น คือ ถึงเส้นที่ลากได้จะตรงแต่เส้นก็ขรุขระ ไม่สม่ำเสมอกันเหมือนมือสั่นเวลาวาด  ปัญหาเกิดจากเมื่อเราลากดินสอไปด้วยการขยับตัว โดยเคลื่อนข้อต่อใหญ่ๆเช่น ข้อศอก ไหล่ หมุนลำตัว เส้นที่ได้จะตรงขึ้นแม้ต้องใช้ระยะเวลาในการฝึกควบคุมสักพัก แต่ถ้าใครไม่ได้ล๊อกข้อนิ้วไม่ให้ขยับเคลื่อนไหวไปด้วย นิ้วของเราจะขยับ แล้วทำให้เกิดเส้นหยักๆขึ้นได้. 

นอกจากนี้ในระดับสูงเรายังอาจฝึกควบคุมเส้นให้มีความหนาเท่ากันได้โดยการหมุนดินสอ  ดังนั้นท่าจับดินสอจึงสำคัญมาก เพราะเราจะต้องควบคุมให้ดินสออยู่นิ่งได้ในจังหวะที่เราต้องการความนิ่งและ ควบคุมให้มันหมุนไปหาคมดินสอที่เราต้องการได้ เมื่อเราต้องการใช้ด้านคม.  ท่าจับจึงต้องยืดหยุ่นพอสมควร ไม่แน่นหนาเกินไป ไม่หละหลวมเกินไป.

การจะฝึกให้ได้ผลดีต้องใจเย็นมาก. ค่อยๆฝึกฝนทุกวัน ทำซ้ำๆจนกว่าจะได้ผลดี จะใจร้อนไม่ได้เด็ดขาด.  มีสมาธิ และอย่าเพิ่งรีบร้อนวาดฝันถึงภาพสวยงามที่จะเอาไปถ่ายรูปอวดใครเชียวล่ะ ให้ใช้กระดาษปรู๊ฟราคาถูกฝึกดูจนตัวเองมั่นใจก่อน.

อันนี้จ๋ามีเวอร์ชั่นชวนฝึกเป็นเพื่อนกันโดยใช้ ipad ด้วยนะ ใช้ apple pencil วาด